Skip to main content

12-11-18 Adélka Vendl over provocatief coachen

“Nee inderdaad, dat examen ga je nooit halen. Je bent zo’n stresskip, alleen nog maar stress eigenlijk. Geen kip meer. Hopeloos, stop met leren! Het wordt toch niet wat.” Ehmm, ik geloof dat ik toch nog even een drempeltje over moet om dit te zeggen tegen Anita, een van mijn medewerkers. Ze ziet er geweldig tegenop om een examen te doen dat verplicht is voor het uitoefenen van haar functie. Zou mijn provocatieve aanpak werken?

Maandag 12 november jl. was de open netwerkbijeenkomst van Forzes met een workshop provocatief coachen van Adélka Vendl. Vijfenveertig genodigden luisteren en kijken in een prachtige zaal in Kasteel Hoekelum nieuwsgierig en kritisch naar de mogelijkheden van provocatief coachen.

Wat is provacatief coachen?

In de jaren zestig begon Frank Farrelly met het provoceren van cliënten die niet vooruit te branden waren. Hij bevestigde hun zelfkritiek, vergrootte dat uit, overdreef en zei dingen tegen de cliënt die therapeutisch onverantwoord leken. Als een soort hofnar, speels, uitdagend, humoristisch. Het bleek een succesvolle aanpak. Cliënten protesteerden tegen de overdrijving van Farrelly, daarmee in feite hun eigen zelfkritiek of zelfmedelijden nuancerend. Dat resulteerde in een assertievere houding en meer realiteitszin.

Met provocatief coachen kan je iemand op een luchtige en humoristische manier snel in beweging krijgen. Essentieel daarbij zijn warmte en empathie in het contact. Als coach houd je goed contact, je stemt houding en taalgebruik af op de ander. Tegelijkertijd daag je op een prikkelende manier uit en doe je iets onverwachts. Je problematiseert niet, maar geeft de ander  helemaal gelijk en vergroot dat zelfs uit.

Met verbazing en her en der ook wel irritatie keken we naar de demonstratie. Eén van de deelnemers offerde zich op. De arme man (O.) werd voor het gevoel van het publiek enorm in het ootje genomen. Nog voordat hij zijn probleem kon uitleggen, viel Adélka hem in de rede. “Geval? Wat is een geval eigenlijk?”  Verwarring, O. zoekt naar woorden om uit te leggen wat hij bedoelt. Adélka provoceert en schetst een extreme versie van wat ze O. hoort zeggen. Dat is het natuurlijk ook niet, nee niet zo absurd volgens O.. Ze dansen om elkaar heen met woorden, stoeien met taal en begrippen.

Als toeschouwer voelde ik me oncomfortabel doordat dingen gezegd werden die niet “horen”. Toch zag ik ook dat ze veel plezier hadden samen. En belangrijk: het probleem was in zijn beleving in no time tot realistische en hanteerbare proporties teruggebracht. O. gaf aan dat hij zich gehoord had gevoeld en de grapjes waren voor hem oké. Bevrijdend eigenlijk om er zo over te praten.

Bewust zet de provocatieve coach in op de ontregeling van het gesprek. De coach zegt onverwachte dingen en de coachee kan daarmee niet in zijn vaste patroon schieten. De coach houdt daarmee ook de leiding in het gesprek. Vooral met non-verbale instrumenten versterkt de coach zijn/haar relatie met de coachee: actief luisteren, kleine aanrakingen. Vage en onduidelijke begrippen worden uitvergroot en met de betekenis van deze begrippen wordt gespeeld. Daarmee worden zaken duidelijker en luchtiger.

Provocatief coachen is een interventie die kan werken in processen die vastlopen. En dus niet als je een conflict wilt onderzoeken of een probleem wilt uitpluizen. 

Plagen of pesten?

Provocatief coachen is speels, stoeien met woorden, uitdagen, plagen, maar altijd vanuit authentieke empathie en gemeende belangstelling. De provocatieve humor moet passend zijn en goed gedoseerd worden. Het wordt pesten als de verbinding kil is en de woorden overkomen als vernederend en bedoeld om te kwetsen.

Als toeschouwer hadden we die verbinding niet. Reacties uit het publiek waren dan ook: “waarom zeg je dit Adélka, het raakt me, wat doe je nou...”

Zelf doen?

Uit de gesprekken na de bijeenkomst merkte ik dat bepaalde opmerkingen van Adélka indruk hadden gemaakt, maar er toch wel enige schroom was om zelf provocatief aan de slag te gaan. Schroom lijkt me ook prima. Om met provocatief coachen aan de gang te gaan moet je je er eerst grondig in verdiepen en het moet ook bij je passen. Het is een high risk interventie!

Als je iemand provocatief wilt uitdagen, vraag dan “mag ik je uitdagen” en doe dit met een persoon waar je een goede relatie mee hebt. Zorg voor warme aandacht in toon, houding en gebaren. En stop natuurlijk onmiddellijk als je merkt dat het voor de ander niet oké is. Ook een team kan provocatief uitgedaagd worden. Voorbeeld: schrijf op welke tien doelen we dit jaar niet gaan halen. Vraag twee: schrijf op aan welk doel je wel dacht, maar niet hebt opgeschreven? Ik ga morgen toch maar eens in gesprek met Anita, kijken of ik het lef heb om de provocatie uit te proberen.

Na afloop kregen alle deelnemers het boek “U lijkt me een vrij hopeloos geval”. Nu maar hopen dat ze intelligent en moedig genoeg zijn om er hun voordeel mee te doen.

De smaak te pakken?

Kijk voor meer informatie, een training of demonstratiedag eens op de website van Adélka Vendl www.vendl.nl.

Gerline Douwes

evenement